GŁÓWNE POJĘCIA DYDAKTYKI
Nauczanie planowe, ¶wiadome, systematyczne współdziałanie nauczyciela i ucznia, polegające na wywołaniu okre¶lonych zmian w wiedzy, umiejętno¶ciach, sprawno¶ciach i nawykach uczniów ( w osobowo¶ci ucznia).
Uczenie się działanie ¶wiadome, planowe i zamierzone, w toku którego cele, ¶rodki, metody, warunki kształcenia ustala sam uczący się podmiot.
Kształcenie ogół zamierzonych planowych czynno¶ci i działań nauczania i uczenia się. Wykształcenie rezultat kształcenia.
Samokształcenie działanie ¶wiadome, samorzutne podmiotu, skierowane na samego siebie, którego ¶rodki, metody i warunki ustala sam przedmiot, które prowadzi do nabywania samego siebie. Jest procesem samorzutnym i dynamicznym czyli ciągłym, bo po osiągnięciu jednego celu sięgamy po następny. Samouctwo - jest to samodzielne uzupełnianie własnego wykształcenia w przypadku gdy nie dopełniła tego szkołą ( brak dynamiki, douczenie podstawa uzupełnienia wiedzy do egzaminów) System dydaktyczny (model kształcenia, model działający )- to całokształt zasad organizacyjnych oraz tre¶ci, metody i ¶rodki nauczania, uczenia się tworzące spójną wewnętrznie strukturę podporządkowaną realizacji społecznie akceptowanych celów kształcenia ( elementy: cel, podmiot, przedmiot, metody, ¶rodki, warunki i rezultaty).
OKOŃ W. cel ogólny Podstawowym celem kształcenia ogólnego jest opanowanie przez uczniów okre¶lonego systemu wiadomo¶ci i umiejętno¶ci. W tak rozumianym kształceniu ogólnym wyróżniamy dwie strony: - rzeczową (obiektywną - poznawanie ¶wiata obiektywnego i zdobycia sprawno¶ci umożliwiających przeobrażenie otaczającej rzeczywisto¶ci) - osobowo¶ci (podmiotow± - poznawanie samego siebie oraz zdobycie sprawno¶ci, które umożliwiają rozwój i doskonalenie własnej osobowo¶ci) W harmonijnym procesie kształcenia obie strony są ze sobą integralnie związane Kształcenie ogólne rozpatrywane od strony rzeczowej (obiektywnej): 1) opanowanie podstaw wiedzy naukowej o przyrodzie, społeczeństwie, technice i sztuce, 2) ogólne przygotowanie uczniów do działalno¶ci praktycznej, 3) kształtowanie u uczniów przekonań i opartego na nich poglądu na ¶wiat jako swoistej cało¶ci. od strony osobowo¶ciowej (podmiotowej): 1) ogólny rozwój sprawno¶ci umysłowej i zdolno¶ci poznawczych, 2) kształtowanie potrzeb, motywacji, zainteresowań i zamiłowań uczniów, 3) wdrożenie do samoedukacji.
DENEK K. cel szczegółowy (operacyjny) Szczegółowym celom edukacji systematycznej w szkole podstawowej nadaje się postać operacyjną są to opisy zachowań uczniów, okre¶lające to, co uczniowie potrafią robić po zakończeniu lekcji, a czego, jak się zakłada, nie umieli oni wykonać przedtem. Chodzi tu zatem o efekty działań uczniów wyrażone w kategoriach ich zachowania się.
Cechy konstytutywne celów edukacji (konstytutywny - stanowiący podstawę, główny składnik czego): - dostrzegalny, rozróżnialny i okre¶lony w taki sposób, by można ustalić stan jego realizacji; - wykonalny, możliwy do osiągnięcia w okre¶lonym czasie; - logiczny nie zawierający wewnętrznych sprzeczno¶ci; - rzeczowy i precyzyjny, przedstawiający syntetyczny opis tego, co chcemy osiągnąć; - wymierny;
PALKA ST. budowa celu szczegółowego Każdy cel szczegółowy powinien składać się z trzech elementów: 1. opisu sytuacji, w której uczeń będzie manifestował zmiany w swoich zachowaniach, 2. pojęć okre¶lających planowane zmiany w zachowaniach, 3. pojęć kwalifikacyjnych (norm), które dokładnie okre¶lają, jakie minimalne zmiany w zachowaniach ucznia można już uznać jako realizację celu; Oto przykład konstrukcji szczegółowej celu: 1. obserwując rysunek typowej komórki 2. uczeń powinien umieć nazwać najważniejsze jej składniki 3. Cel można uznać za osiągnięty, je¶li uczeń potrafi poprawnie nazwać osiem spo¶ród niżej wymienionych składników komórki: błona, mitochondria, retikulum, jądro, jąderko, centrosom, lizosom, aparat Golgiego, błona jądra, cytoplazma, wakuole.
Źródła celów wg Denka 1. system warto¶ci, 2. przyjęta koncepcja człowieka, 3. ideologia społeczna, 4. potrzeby rozwojowe dzieci i młodzieży, ich pragnienia i oczekiwania, 5. wskazania społecznej nauki Ko¶cioła,
Źródła celów kształcenia wg Nalaskowskiego 1. źródła filozoficzne 2. źródła społeczne 3. źródła historyczne
OPERACJONALIZACJA CELÓW to zamiana celu ogólnego na (równoważny)zbiór celów operacyjnych. Cele ogólne kształcenia i cele operacyjne nie stanowią ¶wiatów odrębnych - granica między nimi jest płynna - zdarza się, że zamieniamy cel ogólny na (równoważny) zbiór celów operacyjnych, czyli dokonujemy OPERACJONALIZACJI CELU.
Operacjonalizacja celów kształcenia jest zabiegiem niezbędnym. Cele ogólne są formułowane po to, aby wytyczyć kierunek pracy szkoły (programy nauczania, plany dydaktyczno-wychowawcze). Aby ich realizacja nie zawisła w próżni, trzeba je sprecyzować, uszczegółowić i skonkretyzować - te wła¶nie procesy składają się na operacjonalizację celów kształcenia, która jest zabiegiem trudnym - wymaga dobrej znajomo¶ci zewnętrznych i wewnętrznych warunków kształcenia oraz precyzji językowej i wyobraźni. Procedura (poniżej) operacjonalizacji celów kształcenia może pomóc nauczycielowi w tym procesie i zwiększa jego samokontrolę.
ETAPY TECHNIKI POMOCNICZE 1. Zapisanie celu w postaci ogólnej - 2. Intuicyjny obraz ucznia osiągającego cel A. Wyobrażenie populacji wzorcowej 3. Luźne zapisy celów operacyjnych B. Burza mózgów 4. Selekcja luźnych zapisów C. Próba inscenizacji 5. Klasyfikacja luźnych zapisów D. Wykorzystanie taksonomii celów kształcenia 6. Sformułowanie celów operacyjnych E. Próba komunikacji 7. Sprawdzenie celów operacyjnych F. Egzamin pomy¶lany 8. Ewentualne powtórzenie etapów 2-7 G. (techniki A-F) GALLOWAY Ch., KRUSZEWSKI K. taksonomia celów kształcenia. Taksonomia celów kształcenia to wszelkie cele dydaktyczne dotyczące uczenia się w szkole opisane w kategoriach hierarchicznie uporządkowanego schematu klasyfikacyjnego. Hierarchiczno¶ć taksonomii polega na tym, że wyższe kategorie mieszczą w sobie kategorie niższe, a więc osiągnięcie celu wyższego mówi nam, że cel niższy został także osiągnięty. Za pomocą tej taksonomii można sklasyfikować trzy główne typy zachowania ludzkiego: * poznawcze (my¶lące formy zachowania) - „Czy uczeń potrafi to wykonać?”, * emocjonalne (postawy, przekonania, warto¶ci) - „Czy uczeń chce to wykonać?”, * psychomotoryczne (ruchy ciała) - „Czy uczeń potrafi to wykonać?”. _________________________ uczenie się szkolne _________________ ________________ ? ? ?
SFERA POZNAWCZA SFERA EMOCJONALNA SFERA PSYCHOMOTORYCZNA 1.00 Wiedza 1.0 Recepcja 1.00 Czynno¶ci odruchowe 2.00 Zrozumienie 2.0 Reagowanie 2.00 Ruchy podstawowe 3.00 Zastosowanie 3.0 Warto¶ciowanie 3.00 Umiejętno¶ci percepcyjne 4.00 Analiza 4.0 Organizowanie 4.00 Umiejętno¶ci fizyczne 5.00 Synteza 5.0 Charakteryzowanie 5.00 Ruchy wyćwiczone 6.00 Ocena 6.00 Komunikowanie się bezsłowne Każde zachowanie zawiera komponenty pochodzące ze wszystkich sfer - poszczególne sfery w dużym stopniu zachodzą na siebie - żaden cel szczegółowy nie będzie nigdy wyłącznie poznawczym, emocjonalnym czy psychomotorycznym, lecz zawsze będzie zawierał elementy dwóch lub więcej sfer. Wszystkie cele szczegółowe dotyczą zarówno tego, aby uczeń potrafił co¶ zrobić (aspekt poznawczy lub psychomotoryczny), jak i tego, aby miał on poczucie (aspekt emocjonalny) zdolno¶ci zrobienia tego.
Metoda pochodzi od grec. Słowa methodos co znaczy badanie, droga dochodzenia do prawdy. METODY NAUCZANIA systematycznie, celowo, wypracowany sposób pracy nauczyciela z uczniami, umożliwiający uczniom opanowanie wiedzy wraz z umiejętno¶cią posługiwania się nią w praktyce, jak również rozwijanie zdolno¶ci i zainteresowań umysłowych. METODY A INNE ELEMENTY SYTEMU DYDAKTYCZNEGO (Metody uzależnione są od wieku uczniów, przedmiotów nauki szkolnej, celów i zadań pracy wychowawczo dydaktycznej i organizacji ¶rodków , którymi zamierza się posłużyć nauczyciel.) Cel jest nadrzędny w stosunku do innych elementów systemu. Nauczyciel jako podmiot kształcenia musi dobierać metody ze względu na wiek ucznia, zainteresowania i formy aktywno¶ci. Uczeń jako przedmiot kształcenia metody muszą być podporządkowane uczniowi. Warunki powinny być optymalne (należy je tak dostosować, aby korzystać ze wszystkich metod) ¶rodki powinny być dostosowane do metod Rezultaty są uzależnione od metod (chodzi o to, aby osiągnąć cel) METODY KSZTAŁCENIA (Okoń) jest to wypróbowany i systematycznie stosowany układ czynno¶ci nauczycieli i uczniów realizowanych ¶wiadomie w celu spowodowania założonych zmian osobowo¶ci uczniów.
WG. OKONIA - (podział metod) I. metody asymilacji wiedzy, zwane podającymi, słownymi oparte głównie na aktywno¶ci poznawczej o charakterze reproduktywnym: a) pogadanka rozmowa nauczyciela z uczniem, gdzie nauczyciel zna odpowiedź, ma potrójne zastosowanie: wstępna, przedstawiająca nowe wiadomo¶ci, utrwalająca b) dyskusja wymiana zdań między nauczycielem i uczniami lub tylko uczniami, odbicie poglądów własnych lub odwołanie się do poglądów innych osób, odmienno¶ć stanowisk. Odmiany dyskusji: wspólne rozwiązywanie problemów, kształtowanie przekonań młodzieży, uzupełnienie własnej wiedzy c) wykład bezpo¶rednie lub po¶rednie przekazywanie wiadomo¶ci. Sztuka wykładania wiązanie tre¶ci wykładu z życiem, trafne przykłady, staranne wysławianie się, logiczna cało¶ć, systematyczna tre¶ć. Typy wykładów: konwencjonalny (tre¶ć przekazywana bezpo¶rednio w gotowej do zapamiętania postaci), problemowy (problem naukowy lub praktyczny), konwersatoryjny (przeplatanie fragmentów mówionych z wypowiedziami słuchaczy lub zadaniami teoretycznymi czy praktycznymi) d) opis wydarzenia historyczne, urządzenia techniczne, opis krajobrazu, gdy opisowi towarzyszy pokazywanie przedmiotu lub rysunku e) opowiadanie przedstawienie akcji przebiegającej w okre¶lonym czasie, przedstawienie biografii, wypraw geograficznych, odkryć naukowych f) praca z książką opanowanie sposobów posługiwania się książką oraz wykorzystywania ¶rodków masowych (czasopism, radio, telewizja, nagrania). Sposoby: uczenie się z podręcznika, sporządzanie notatek i posługiwanie się lekturą uzupełniającą. II. metody samodzielnego dochodzenia do wiedzy, zwane problemowymi, oparte na twórczej aktywno¶ci poznawczej, polegającej na rozwiązywaniu problemów. Umożliwiają funkcjonowanie wiedzy biernej, przekształcając ją w wiedzę czynną oraz sprzyjają wykrywaniu nowych wiadomo¶ci i stosowaniu ich w praktyce. Poziomy poznania: konkretów, modeli i teorii. a) klasyczna metoda problemowa dominacja uczenia się nad nauczaniem, cztery momenty wg Nawroczyńskiego: wytwarzanie sytuacji problemowej, formułowanie problemów i pomysłów ich rozwiązania, weryfikacja pomysłów rozwiązania, porządkowanie i stosowanie uzyskanych wyników w nowych zadaniach b) metoda przypadków polega na rozpatrzeniu przez grupę opisu jakiego¶ przypadku c) metoda sytuacyjna wprowadzenie uczniów w jaką¶ złożoną sytuację d) giełda pomysłów zespołowe wytwarzanie pomysłów rozwiązania jakiego¶ zadania e) mikronauczanie uczenie się złożonych czynno¶ci praktycznych f) gry dydaktyczne wspólna cecha: pierwiastek zabawy III. waloryzacyjne zwane eksponującymi o dominacji aktywno¶ci emocjonalno-artystycznej a) impresyjne- kształcenie odbywa się poprzez uczestnictwo w odbiorze dzieła np. czytamy literaturę, oglądamy wystawę, b) ekspresyjne - sami uczestniczymy w wytwarzaniu IV. metody praktyczne przewaga aktywno¶ci praktyczno-technicznej (na zajęciach zawodowych wychowanie przez pracę) a) metody ćwiczebne usprawnienie do zadań wytwórczych b) metody realizacji zadań wytwórczych bezpo¶rednia realizacja
WG. ZACZYŃSKIEGO Celowo i systematycznie stosowany sposób kierowania pracą uczniów w procesie dydaktycznym użyty ze ¶wiadomo¶cią możliwo¶ci jego zastosowania (odnosi się do rodzajów percepcji wiedzy i jej kontroli)
Zaczyński dzieli metody na 1. przekazywania wiadomo¶ci a. oparte na obserwacji (pokaz) b. oparte na słowie (pogadanka i dyskusja; opis, opowiadanie i wykład; praca z książką) c. oparte na działaniu (m. laboratoryjna i m. zajęć praktycznych) 2. utrwalenia wiadomo¶ci a. uczenie się na pamięć b. powtarzanie c. ćwiczenie d. sprawdzanie 3. metody kontroli i oceny a. konwencjonalne (ustne sprawdzenie wiadomo¶ci, pisemne sprawdzenie wiadomo¶ci, praca klasowa, posługiwanie się książką) b. testy c. kontrola maszynowa - komputer = maszyna d. egzamin 4. metoda nauczania programowanego
WG. KUPISIEWICZA- wyróżnił metody oparte na : 1. słowie - wykład, opowiadanie, opis, pogadanka, dyskusja, praca z książką 2. obserwacji (oglądowe) - pokaz, pomiar 3. działalno¶ci praktycznej uczniów laboratoryjna (tradycyjna i problemowa) i zajęć praktycznych 4. gry dydaktyczne - metody symulacyjne, sytuacyjne, inscenizacji i burza mózgów
WG. WIĘCKOWSKIEGO- podział metod na dwie grupy 1. informacyjne wyja¶niania, opisu i narracji 2. heurystyczne problemową, dyskusji, dialogu
WG KRUSZEWSKIEGO podział gier dydaktycznych Zabawy i gry i dydaktyczne podnoszą efektywno¶ć nauczania. Zabawy to działalno¶ć sprawiająca przyjemno¶ć. Cechy charakterystyczne: beztroska, relaks, integracja, dowolno¶ć ( można je przerwać w dowolnym momencie) Gry odmiana zabawy, która polega na przestrzeganiu dokładnie sprecyzowanych reguł ( ma znaczenie wynik pojawia się więc rywalizacja, zasady oraz cel , któremu należy się podporządkować, gra musi być przeprowadzona do końca)
Def. (Kruszewski) Gry dydaktyczne to rodzaj metod nauczania należąca do grupy metod problemowych i organizujących tre¶ć kształcenia w modele rzeczywistych zjawisk, sytuacji lub procesów w celu zbliżenia procesu poznawczego uczniów do poznania bezpo¶redniego dzięki dostarczaniu okazji do manipulowania modelem.
BURZA MÓZGÓW ( można przerwać komunikację między fazą produkcji i szacowania pomysłów; po zakończeniu sesji i wpisaniu pomysłów na tablicy trzeba je wykorzystać; wytwory burzy mózgów stwarzają naturalny punkt wyj¶cia pracy w grupach) Metoda przeznaczona do samodzielnego i szybkiego wymy¶lania przez uczniów zbioru hipotez przy wykorzystaniu my¶lenia intuicyjnego.
METODA SYTUACYJNA (naturalna) str.172 Polega na bardzo dokładnym rozpatrzeniu jakiego¶ przypadku, tak skonstruowanego, żeby był typowy dla dużej klasy zdarzeń. ( Fazy: opis sytuacyjny; polecenie; dodatkowe informacje o sytuacji; omówienie z oceną)
METODA SYMULACYJNA W trakcie symulacji (inscenizacji) gracze mają znaczne możliwo¶ci oddziaływania na model, który wskutek działań podlega zmianom.
METODA BIOGRAFICZNA ( wymienić 7 pkt) Polega na oparciu się na wzorach osobowych ( biografia jest opisem sytuacyjnym a uczeń wyciąga z niej wnioski aby wykorzystać je w rozwiązaniu problemu) Faza przygotowawcza: 1) wybór postaci; 2)zebranie materiału; 3)okre¶lenie tematyki gry; 4)przygotowanie zestawu pytań; 5) opracowanie scenariusza gry; 6) zadania dla uczniów; 7)końcowe omówienie gry.
Użyteczno¶ć i przydatno¶ć gier ( inaczej: to podział ze względu na przeznaczenie) 1. przygotowują do podjęcia pracy w zespole, 2. wyrabiają umiejętno¶ć komunikowania się, 3. pomagają utworzyć obraz samego siebie, 4. kształtują szczero¶ć, rzetelno¶ć, otwarto¶ć, 5. uwrażliwiają na informacje zwrotne w sytuacji społecznej, 6. wyrabiają refleksję nad procesem porozumiewania się, 7. ułatwiają wchodzenie w rolę i akceptację norm 8. tworzą nawyki i umiejętno¶ć współpracy 9. wyrabiają zdolno¶ć radzenia sobie w konfliktowych sytuacjach 10. wyrabiają twórczo¶ć, fantazję i spontaniczno¶ć 11. uczą prowadzenia rozmowy ukierunkowanej na partnera 12. uczą kierowników grup sposobów i nawyków samokontroli Wady gier 1. czasochłonno¶ć i pracochłonno¶ć przygotowania gry 2. wydłużenie czasu opracowania danego tematu 3. zakłócenia spowodowane niezdyscyplinowaniem uczniów 4. skłanianie do niepoważnego stosunku do nauki 5. trudno¶ć w zazębianiu się z lekcjami prowadzonymi inną metodą
HEURYZY reguły praktyczne, ukierunkowujące poszukiwania lub umożliwiające znalezienie rozwiązania, wiąże się z wykorzystaniem większego czasu niż na wykorzystanie algorytmu ALGORYTM- niezawodny przepis jak działać, w dydaktyce lepsze nauczanie problemowe niż pamięciowe PROBLEM poważne zagadnienie , zadanie wymagające rozwiązania, sprawa, kwestia do rozwiązania, wymagające wiedzy do rozwiązania problemu
PROBLEM (WG. OKONIA) zadanie wymagające pokonania jakiej¶ trudno¶ci o charakterze praktycznym lub teoretycznym przy udziale aktywno¶ci badawczej podmiotu. PSEUDOPROBLEM- PROBLEM FIKCYJNY, SYMULOWANY, ZMYŚLONY , nie wymaga aktywno¶ci badawczej
ANALIZA METOD NAUCZANIA ; Metody oparte na słowie : 1. Opowiadanie polega na zaznajomieniu uczniów z jakimi¶ rzeczami, zjawiskami w formie ich słownego opisu, musi być obrazowe, dużo przymiotników 2. Wykład służy przekazaniu jaki¶ informacji z zakresu różnych dziedzin naukowych, wymaga od słuchaczy my¶lenia dedukcyjnego. a. wykład konwencjonalny- tre¶ć przekazana w gotowej formie do zapamiętania b. wykład problemowy- ilustracja jakiego¶ problemu naukowego lub praktycznego c. wykład konwersatoryjny- przeplatanie fragmentów mówionych wykładu z wypowiedziami słuchaczy d. wykład monograficzny e. wykład kursowy 3. Pogadanka rozmowa kierowana przez nauczyciela z uczniami. Nauczyciel stawia uczniom pytania , na które oni udzielają odpowiedzi (najstarsza metoda dydaktyczna stosowana przez Sokratesa) 4. Dyskusja wymiana poglądów na okre¶lony temat, wymaga specjalnego przygotowania uczestników (wiedzy i argumentów) 5. Praca z książką- uczenie, sporządzanie notatek, lektura uzupełniająca Metody oglądowe- oparte na obserwacji: 1. Pokaz demonstrowanie uczniom czego¶, metoda towarzysząca, występuje z inną Metody oparte na działalno¶ci praktycznej: 1. Metoda laboratoryjna- uczeń samodzielnie przeprowadza eksperyment np. na chemii. Może wystepować w dwóch odmianach; a. tradycyjna uczniowie pod okiem nauczyciela samodzielnie wykonują eksperyment b. problemowa- uczniowie samodzielnie wykonują eksperyment , nie wiedząc z jakim skutkiem 2. Metoda zajęć praktycznych stosowana na zajęciach praktycznych, uczniowie wykonują czynno¶ci związane z zawodem (szkoły zawodowe) Metody problemowe (gry dydaktyczne) 1. Burza mózgów 2. Metoda sytuacyjna 3. Metoda symulacyjna- inscenizacja 4. Metoda przypadków
NAUCZANIE PROBLEMOWE Zespół czynno¶ci takich jak organizowanie sytuacji problemowych, formułowanie problemów, udzielanie uczniom niezbędnej pomocy w rozwiązywaniu problemów i sprawdzaniu tych rozwiązań, wreszcie kierowanie procesem systematyzowania i utrwalania tak uzyskanej wiedzy (Okoń) Problem (Okoń) to zadanie wymagające pokonania jakiej¶ trudno¶ci o charakterze praktycznym lub teoretycznym przy udziale aktywno¶ci badawczej podmiotu. Pseudoproblem : 1) wynika z traktowania każdej trudno¶ci jako problemu, 2) zadania, które nie wymagają samodzielnego my¶lenia, zadania, które były problemami dla dzieci, ale przestały być z chwilą znalezienia rozwiązania, 3) zadania tak sformułowane, że dzieci nie są w stanie na nie odpowiedzieć, 4) pytania zawierające fałszywe założenia, 5) pytania zawierające odpowiedź. Sytuacja problemowa to taka sytuacja, której podmiot chce jakie¶ trudne dla siebie zadanie rozwiązać, lecz brak mu do tego wystarczających danych i musi o nie zabiegać.
Rozpoznanie rodzaju problemu (Kruszewski, s.117): 1. problemy orientacyjne decyzyjne wykonawcze. 2. problemy „odkryj” „wynaleź” („przenie¶ ze stanu w stan”). 3. problemy otwarte zamknięte. 4. problemy o jednym rozwiązaniu (konwergencyjne) o kilku rozwiązaniach (dywergencyjne). d y w e r g e n c y j n e mają wiele rozwiązań, których warto¶ć może być taka sama lub które można uszeregować według warto¶ci. Dwa rodzaje my¶lenia: - produktywne samodzielne, polega na wytwarzaniu nowych informacji (szkoła progresywistyczna) - reproduktywne niesamodzielne, sprowadza się do odtwarzania i stosowania posiadanych informacji (szkoła tradycyjna) Heurystyczne zachodzi w procesie rozwiązywania problemów 5 ogniw (Dewey): - odczucie trudno¶ci, - wykrycie jej i okre¶lenie, - nasuwanie się możliwego rozwiązania (hipotezy), - wyprowadzanie wniosków z przypuszczalnego rozwiązania, - obserwacja i eksperymenty sprawdzające to przypuszczenie.
ETAPY ROZWIĄZYWANIA PROBLEMU (Kruszewski, s.122): Czynno¶ci ucznia : I. Przygotowawczy 1. Powstanie potrzeby rozwiązywania problemu, gdy : A/ w wyniku rozpatrzenia sytuacji uczeń jest z niej niezadowolony (uczeń decyduje, czy problem wart jest rozwiązania) B/ problem zostaje przekazany uczniowi w gotowej postaci przez nauczyciela (kto inny decyduje, czy problem wart jest rozwiązania) 2. Okre¶lenie ważnych wła¶ciwo¶ci problemu 3. Sformułowanie pytań i hipotez 4. Opracowanie planu i strategii rozwiązania 5. Zlokalizowanie źródeł potrzebnych informacji 6. Gromadzenie potrzebnych informacji II. Inkubacyjny 7. Organizowanie informacji, analizowanie, ocenianie ich i interpretowanie; możliwa przerwa w pracy nad problemem, możliwe zmiany decyzji o źródłach i zapotrzebowaniu na informacje III. Ol¶nienia 8. Gromadzenie i tworzenie wstępnych rozwiązań problemu bazujących na uzyskanych informacjach, zebranych pytaniach i hipotezach IV. Wykonawczy 9. Wypracowanie i zademonstrowanie (uzewnętrznienie rozwiązania) V. Oceny 10.Szacowanie trafno¶ci rozwiązania na ile trafnie odpowiada na pytanie i rozwiązuje problem. Je¶li rozwiązanie nie zadawala, czynno¶ci z poprzednich etapów są powtórnie analizowane i podjęta decyzja co zrobić, żeby poprawić rozwiązanie.
Zalety lekcji problemowej: - lepsze opanowanie wiedzy przez ucznia, - kreatywno¶ć, - efektywno¶ć, - możliwo¶ć przekazania większego zakresu wiedzy, - dłuższy czas pracy, ale dłużej się pamięta, - możliwo¶ć pracy w grupie wzrost aktywno¶ci, - mechanizm transferu wiedzy na nowe sytuacje.
¶RODKI KSZTAŁCENIA inaczej ¶rodki dydaktyczne (Kupisiewicz) Def.- To przedmioty materialne, które dostarczają uczniom okre¶lonych bodźców wzrokowych, słuchowych, dotykowych i innych, dzięki czemu usprawniają proces kształcenia, a przez to wpływają korzystnie na jego przebieg i efekty. ¶rodki kształcenia ( dydaktyczne) a elementy systemu kształcenia (dydaktycznego) str. 286 Cel - są podporządkowane. Podmiot - nauczyciel dobiera ¶rodki. Przedmiot dopasowane do umiejętno¶ci uczenia. Metody i ¶rodki - są im podporządkowane Warunki ¶rodki dostosowane do warunków (często dobieramy ¶rodki do warunków)
Funkcje ¶rodków kształcenia(Okoń) Funkcje poznawcze - służą bezpo¶redniemu poznaniu przez uczniów okre¶lonych fragmentów rzeczywisto¶ci Funkcje kształcące - są narzędziem rozwijania zdolno¶ci poznawczych oraz uczuć i woli dzieci i młodzieży Funkcje dydaktyczne stanowią źródło zdobywanych przez uczniów wiadomo¶ci, umiejętno¶ci; ułatwiają utrwalenie przerobionego materiału, weryfikację hipotez, sprawdzenie stopnia opanowania wiedzy ( jeszcze ilustrująca, obrazująca itd.)
Klasyfikacja ¶rodków dydaktycznych (Okoń) Dwie grupy ¶rodków: proste słowne i wzrokowe złożone mechaniczne: wzrokowe, słuchowe i słuchowo-wzrokowe (audiowizualne- opierają się na mechanizmach, które zastępują czynno¶ci słuchowe lub wzrokowe) (Kupisiewicz) wzrokowe, słuchowe, wzrokowo-słuchowe, czę¶ciowo automatyzujące proces nauczania i uczenia się (Adamek) ze względu na chronologię: proste ( rysiki, tablice); techniczne audiowizualne (diaskop, projektory); maszyny dydaktyczne ( trenery, repetytory); komputery Analiza ¶rodków dydaktycznych PODRĘCZNIKI to książka szkolna zawierająca wszystkie informacje zgodne z programem nauczania Rodzaje podręczników (Tarna¶): tradycyjne ( konwencjonalne); obudowane (+ płyta, plansza, kaseta); multimedialne. Funkcje dydaktyczne podręczników: motywacyjna, informacyjna, ćwiczeniowa ( a także OKOŃ: badawcza, samokształceniowa, praktyczna i wychowawcza i KUPISIEWICZ: integracyjna, kontrolna, transformacyjna) Zalety książek: do ich czytania nie trzeba nic więcej, jest miejsce do wpisywania, podręcznik jest tańszy, obowiązek posiadania ale szkoła lub instytucje pomagają w zakupie gdy rodziców nie stać, podczas czytania koncentrujemy się tylko na czynno¶ci czytania.
KSZTAŁCENIE MULTIMEDIALNE (Kupisiewicz str. 133) Istota: celowe i systematyczne posługiwanie się w pracy dydaktycznej zintegrowanymi zestawami ¶rodków nauczania, a jego efektywno¶ć stanowi pochodną wła¶ciwego wyboru owych ¶rodków zapisanych na okre¶lonym no¶niku informacji, oraz zastosowanych urządzeń technicznych. Cechą podstawową jest wykorzystywanie różnorodnych mediów połączonych z urządzeniem sterującym ( komputer + monitory, magnetowidy itp.)
KOMPUTER (Kupisiewicz str. 134) Funkcje: ogólne(Okoń) + upowszechnienie informacji + ćwiczebne Wykorzystywanie komputera: Komputerowa symulacja i gry dydaktyczne,. Projektowanie wspomagane przez komputer; Automatyzacja kontroli i oceny osiągnięć szkolnych; Wady: wtórny analfabetyzm; wady rozwojowe; przestajemy korzystać z książek; ograniczenie czasu dla rodziny; zaburzenia interpersonalne; błędne wyobrażenie o ¶wiecie realnym; agresja i okaleczenia emocjonalne
